Halikarnes Mozalesi diğer bir adıyla Kral Mausollos’un Mezarı karısı, kızı ve kız kardeşi tarafından NM 353 – 340 yılları arasında yapılmıştır. Mezar Muğla / Bodrum ‘un tarihi adı Halikarnas’ın Halikarnassos Antik Kentinde bulunmaktaydı. 1402′de Saint Jean şövalyeleriBodrum’a gelip anıtı ilk başta taş ocağı olarak kullanıp daha sonralarda anıtı sökerek Bodrum Kalesini yapmışlardır.

Mezarın kolonları yunan mimarisini, piramit şekline sahip çatısıyla da Mısır mimarisini anımsatmaktadır. Mezar büyüklüğünden ve stilinden dolayı mozole (Anıt Mezar) denmiştir. Anıt Mezarın bulunduğu alan şu anda açık hava müzesi olarak düzenlenmiştir. Müze içerisinde sağ tarafından Bodrum’a inen bir ev, sol tarafındaysa Mausoleion (Anıt mezar) ait parçalar gösterilmektedir.

Anıt Mezarın bulunduğu bölüme bakıldığında bir çukur olarak görülür. Çukurun güneyinde bulunan ana kaya içerisinde oyulmuş merdivenler bulunur. Bu merdivenlerden aşağıya inildiğinde başka bir anıt mezar bulunduğu belirtilir. Kral anıtının yapımı sırasında bu alan kesilerek örtülmüştür. Bu çukurun ayrıntılı olarak ne anlama geldiği ve niçin böyle olduğu kapalı sergi salonu içerisinde anlatılmaktadır. Taban ölçülerinin 32 x 38 metre olduğu Halikarnas Mozolesinin yüksekliği 55 metre (Ortalama yirmi katlı bir apartmanın yüksekliği) tahmin edilmektedir. Ayrıca yapılan araştırmalarda dört bölümden oluştuğu zannedilmektedir. Tapınağın en alt bölümü birinci bölüm olarak saydığımızda, Kral’ın mezarı bulunmaktadır. Hemen üstünde yüksek bir podyum ve onbire dokuz kenarlara sahip ikinci bölüm bulunur. Üçüncü bölüme geldiğimizde 36 sütuna sahip bir yapı bulunur. Son yapıdaysa 24 basamaklı bir piramit bulunur. Piramit içinde dört atın çektiği araba, Kral ve eşinin heykel ve eşyaları bulunur. Heykelin yapımı Yunanbilimciler tarafından MÖ 4.yüzyılın en önemli heykeltraşlarını adını geçirmektedirler. Bunlar arasında Pytheos ve Satyros’un da adı geçmektedir. Doğu cephesinde Skopas, batısında Leokhares, kuzeyinde Bryaksis ve son olarak Timotheos çalışmıştır. Bryaksis Karyalı bir sanatçı olup diğer sanatçılar Yunanistan’dan getirilmişlerdir.

Yapılan araştırmalarda Piskops Eustathios’un 12. yüzyılda anıtı görenlerden biri olduğunu görülmüştür. Bu da anıtın 1500 yıl gibi bir zaman dilimi içerisinde ayakta kaldığını kanıtlamaktadır. Bu yıllar içerisinde gelen bir deprem ile anıt yıkılmış ve 300 yıl sonra şehre gelen Saint Jean şövalyeleri anıtı yıkık olarak bulmuşladır. Şövolyaler anıtı ilk başta taş ocağı olarak kullanmış yalnız daha sonra kaleleri güçlendirmek için anıtı yıkıp anıtın taşlarını kalede kullanmışlardır. Şövalyeler çukurun en derininde bulunan mezar odasını bulamadığından dönem içerisinden bir kaç heykel tahribata uğramamıştır. Saint Jean Şövalyelerinin heykeli yıkarken tuttuğu hatırlarda 12 basamaklı merdiveni nasıl bulduklarını, kabartmaları önce hayranlıkla izleyip daha sonra nasıl parçaladıklarını ve tam mezar odasına girelecekken paydos borosunun çaldığını, asıl odaya giremeden kaleye döndükleri ertesi gün içerisinde geldiklerinde anıt mezara ait kıymetli kumaşların, altın ve ziynet eşyalarının etrafa dağıldığını dile getirmişlerdir.

Mezar odasının girşinde iki tonluk dikdörtgen bloklar bulunur. Bu bloklar içerisinden bir tanesi koridor tarafından görülür. İngiliz araştırmacı Newton’un 1856 ila 1857 yıllarıarasında yaptığı kazı araştırmaları sırasında bulduğu kabartmalı, dört atlı arabanınparçalarını günümüzde Londra’da bulunan İngiltere Müzesi’ne götürmüştür. Daha öncesinde 1846 yılında Abdülmecit tarafından alınan izinle Bodrum Kalesi’nde bulunan kabartmalar da Londra’ya götürülmüşlerdir. Ülkemizde Bodrum’da bulunan sergide yalnızca bu kalıntıların yalnızca alçıları görüntülenmektir.

Mezar odasınının yapımı ana kaya üzerine yapılmıştır. Ana kayanın çok yumaşak olması sebebiyle kolay bir şekilde oyulmuş ve koridorun sonuna doğru Arkaik Devre Ait duvarlarda oyuklar bulunur. Danimarkalıların yaptığı kazı sırasında merdivenlerin dibindeboğa, koyun, keçi, horoz ve kumru kemikleri bulunmuştur. Bu hayvanların tören sırasında kurban edildikleri ve Kral Mausoleion’un diğer dünyada bu adaklardan faydalanmasını için mezar içerisinde koyulmuştur. Ayrıca müzenin doğu bahçe duvarının sağ köşesinde bulunan kapıdan dışarı çıkılıdğında mezar anıtının kutsal alanı çevreleyen duvar görünür. Müze yarı açık ve kapalı bölümden oluşur. Kapalı bölümde topografki harita ve şehri daya iti tanımaları için çeşitli Mausoleion maketleri bulunur.