Page 34 - Kimya 9 | 4. Ünite

Maddenin Hâlleri

Neler Kazanılacak? Plazma hâli (sıcak ve soğuk plazmaya girilmeden) açıklanacaktır.
4.5.1. PLAZMA

Görsel 4.5.1: Güneş bir plazmadır.
Maddenin katı, sıvı ve gaz hâli dışında 4. bir hâli daha vardır.
Maddenin 4. hâli plazmadır. Plazma evrendeki en yaygın maddedir
ve evrendeki oranı %99’dan daha fazladır. Güneş, güneş sisteminde
bulunan en büyük plazmadır (Görsel 4.5.1). Güneş’teki nükleer tep-
kimeler sonucunda Güneş’i oluşturan hidrojen ve helyum tanecikleri
elektronlarından ayrılarak iyonlaşmaktadır. Böylece Güneş çoğu yıl-
dız gibi bir plazma topuna dönüşmektedir. Plazmalar evrenin oluş-
masında önemli rol oynar. Dünyadaki en ilgi çekici plazma yıldırım-
dır.Mum alevi de genellikle düşük sıcaklıkta kısmi plazma olarak ad-
landırılır. Çünkü sadece gazın bir kısmı iyonize olur (Görsel 4.5.2).
Maddenin gaz hâlindeki atomuna enerji verilirse elektronlar çe-
Görsel 4.5.2: Mum alevi plazmadır.
kirdeğin çekim kuvvetinden kurtularak iyon hâline geçer. Bu neden-
le plazma hâline iyonize gaz da denir. Enerji vermeye devam edilir-
se serbest elektronlar ve iyonlar oluşur (Görsel 4.5.3). Bazı iyonlar
birbirleriyle etkileşerek tekrar nötr atom ve molekülleri oluşturabi-
lir. Atom, molekül, iyon ve serbest elektronların tamamının aynı or-
tamda bulunmasıyla plazma hâli oluşur. Plazmada pozitif iyon sayı-
sı negatif iyon sayısına eşittir. Bu nedenle plazma elektriksel olarak
nötrdür. Ancak elektriği iyi iletir. Plazma genellikle gazların alt küme-
si gibi düşünülsede gaz ve plazma hâli birbirinden farklı davranışlar
sergiler. Plazmaların özellikleri şunlardır:
• Gazlar gibi plazmaların da belirli şekil ve hacimleri yoktur.
• Yoğunlukları katı ve sıvılardan daha azdır.
• Gaz hâlinde nötr moleküller ve atomlar olduğu hâlde plazma hâ-
li nötr atom, molekül, pozitif ve negatif yüklerin serbestçe dolaş-
tığı taneciklerden oluşur.
Görsel 4.5.3: Molekül, iyon, serbest
• Maddenin gaz hâlinde nötr moleküller ve atomlar olduğu hâl-
elektronlar plazma
hâli oluşturur. de, plazma hâlinde pozitif ve negatif yüklü iyonların oluşturduğu
elektrostatik etkileşim ile atom ve moleküller bir arada bulunur.
• Gazlar birbirlerine çarparak birbirlerine enerji aktarırlar ancak
plazmalar birbirine çarpacak kadar yoğun değildir. Plazmalar
manyetik alanlarla yerlerinde tutulabilir.

176