Page 8 - Fizik 12 | 5.Ünite

5. ÜNİTE: MODERN FİZİK

Göreli Zaman

E�nste�n, ışık hızının hep aynı ölçüleb�lmes� �ç�n farklı gözlem çerçe-
veler�nde zamanın farklı akması gerekt�ğ�n� düşünür. Işık hızına yakın
hızlarla hareket eden araç �ç�nde ışığın hızının y�ne c değer�nde ölçüle-
b�lmes� �ç�n araç �ç�ndek� zamanın daha yavaş akması gerekt�ğ�n� �fade
eder. E�nste�n’ın bu düşünces� Şek�l 5.2’de tavanına ayna yerleşt�r�lm�ş
j büyüklüğünde sab�t hızla hareket eden vagon düşünülerek göster�-
leb�l�r. Vagona göre durgun O' gözlemc�s� (Şek�l 5.4: a) el�ndek� kay-
naktan çıkan ışığın 2d yol aldığını gözlemlerken yerde bulunan durgun
O gözlemc�s� aynı sürede ışığın 2d den daha fazla yol aldığını göz-
lemler (Şek�l 5.4: b). Işık hızı tüm referans s�stemler�nde c olduğuna
göre O' gözlemc�s� �ç�n geçen süren�n O gözlemc�s� �ç�n geçen süreye
göre daha az olması gerek�r. Bu durum hareketl� vagon �çer�s�ndek�
O' gözlemc�s� �ç�n zamanın daha yavaş aktığını göster�r.
j j
Ayna
y′ y′

d
o′
o′ o′ o′

x′ o x′

a) b)
Şek�l 5.4: a) Vagon �çer�s�ndek� durgun gözlemc� b) Yere göre durgun gözlemc�
B�r olayın gerçekleşt�ğ� durgun gözlem çerçeves�nde ölçülen zaman
aralığına mutlak zaman den�r. Aynı zaman aralığı hareketl� b�r göz-
lem çerçeves�nde da�ma farklı ölçülür. Hareketl� gözlem çerçeves�nde
ölçülen bu farklı zaman aralığına görel� zaman den�r.

Eş zamanlı olarak kurulan �k� farklı saatten b�r� yüksek hızla hareket
ett�r�ld�ğ�nde zaman yavaşladığından saat ger� kalır. Bu durum atom�k
kronometreler kullanılarak deneysel olarak kanıtlanmıştır. Sonuç olarak
durgun b�r gözlemc�ye göre hareket hâl�ndek� b�r saat, durgun b�r saate
göre daha yavaş çalıştığı görülür. Bu olaya zaman gen�şlemes� den�r.
Zamanın hareketl� c�s�mlerde yavaşlamasına b�r örnek de parçacık hız-
landırıcılarıdır. Normal şartlarda �k� parçacık çarpıştığında ortaya çıkan
yen� parçacıklar gözlemlenemeyecek kadar büyük b�r hızla kaybolur.
Ancak bu parçacıklar hızlandırılırsa parçacığın zamanı gözlemc�ye
göre daha yavaş geçecek ve gözlemc�n�n bu parçacıkları gözlemle-
mes�ne yetecek kadar zaman kalacaktır. B�r başka �fadeyle gözlemc�ye
göre olayın gerçekleşme süres� uzamış olacaktır.

İkizler Paradoksu

Doğruluğu ve yanlışlığı kanıtlanab�len düşüncelere paradoks den�r.
F�z�ğ�n en ünlü paradokslarından b�r� olan �k�zler paradoksu zaman
gen�şlemes�n�n �lg�nç b�r sonucudur.

194 12. SINIF FİZİK